14.07.2025 в 16:38

СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ САНАНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ МАҢЫЗДЫ МӘСЕЛЕ

 

Жаңа ғасырдағы әлемдік қоғамдастықтың одан әрі дамуы қазіргі заманғы жаһандық проблемалардың ішінде ең өткір мәселелердің бірі - сыбайлас жемқорлық проблемасы. Жаһандану жағдайында ол жаңа сапалық және трансұлттық формаларға ие болды және бұл жаһанданудың ең елеулі қарама-қайшылығы, әлемдік дамудың проблемаларының бірі. Қазіргі заманғы білім мен тәрбиенің алдында тұрған мәселелердің ішінде жаңа ұрпақ үшін жауапкершілік ең тренд болып саналады. Қазіргі кездегі білім мен тәрбиенің мақсаты - кәсіби құзыретті, бастамашыл, қоғам алдындағы парыз бен жауапкершілікті сезінетін шығармашыл жастар.

Сыбайлас жемқорлықтың өзі - әлеуметтік вице. Кейбір ғалымдардың социологиялық зерттеулеріне сүйене отырып, 31 проблеманың ішінен жастар арасындағы бірінші орын инфляция, ал екінші орын - сыбайлас жемқорлық екендігі анықталып отыр.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы әрекеттің ең басты міндеті – қоғамның сыбайлас жемқорлыққа қарсы санасын қалыптастыру және ел азаматтарының сыбайлас жемқорлыққа төзбеу мәдениетін қалыптастыру. Әрбір өндірістің, әрбір мекеменің басшылығына қызмет өкілетін пайдакүнемдік мақсатта пайдалану тиімсіз және мүмкін емес болатындай жағдай құру қажет.

Мемлекеттік кәсіпорынның немесе мекеменің қызметіне әзірленіп, енгізілетін әрбір стандарттың мақсаты – айқындықты енгізу, қызметкерлердің халықпен қарым-қатынасының қажет үлгісін бекіту. Стандартты қызмет көрсетуге жүгінген тұлға мемлекеттік кәсіпорын қызметкерінен қызметті толық көлемде алуға құқылы.Жалып, сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана – мемлекеттік кәсіпорынның жұмысшылары мемлекеттік қызметкерлер ғана емес, толық азаматтық қоғам болуы тиіс мемлекеттік отаншылдық идеологиясының ажырамас бөлігі. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы орта, жоғарғы санаттағы оқу мекемелерінде дамыту қажет, себебі ақпараттандырылған, қабілетті және белсенді жастар сыбайлас жемқорлыққа қарсы құқықтық сананы насихаттауға елеулі әсерін енгізуі мүмкін, сыбайлас жемқорлыққа қарсы үлгілерді енгізу басқару санатындағы ұлттық бағдарлауды мемлекеттік отаншылдықтың бейімделген принциптерін жүргізеді және қалыптастырады. Мемлекеттік кәсіпорындардың және мекемелердің жаңа қабылданған қызметкерлерінің арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы жобаларды құру қажет.

Сыбайлас жемқорлық туралы шығыс өркениетінде де айтылған.  Әл-Фараби шенеуніктер  өз лауазымдарына  қабілеттеріне қарай орналасуы қажет деп санаған. ХІІ ғасырдағы Қытайдың саяси қайраткері Ванг Анши сыбайлас жемқорлықтың негізгі себептерінің бірі ретінде нашар заңнама мен нашар шенеуніктер деп көрсеткен. Бұл – ежелгі дәуірдің өзінде көрнекті ойшылдардың өзі саламатты дамушы қоғам құруға мүмкіндік беретін ашық және адал қатынастарға шақырған, сыбайлас жемқорлықтың қоғам өмірінің әлеуметтік феномені ретінде нақты және сыйымды анықтамасын табуға тырысқан. Ол заң үстемдігіне, демократия мен адам құқықтарына қатер төндіріп,  билікке, мемлекеттік басқару, теңдік пен әлеуметтік әділдік қағидаттарына нұқсан келтіреді, бәсекелестікке кедергі келтіреді, экономикалық  дамуды қиындатып және  демократиялық институттардың тұрақтылығы мен қоғамдық моральдық ұстанымға қауіп  төндіреді.  Осылайша, сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана қоғамдық сананың өзге де нысандарымен тікелей өзара байланыста болады және қоғамдық санаға тән барлық қасиеттер және  сипаттамаларды меңгереді. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана – бұл адамдардың сыбайлас жемқорлыққа  әлеуметтік зұлымдық ретіндегі қатынасын білдіретін ұғымдар, теориялар, түсініктер мен сезімдердің, көзқарастар мен эмоциялардың жиынтығы.

Жастардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы бастамалары билік, бизнес және азаматтық қоғам арасында дұрыс, мәдениетті қарым-қатынасты орнықтыру маңызды. Қорытындылай келе, бұл мемлекеттік аппараттың сапасын, біздің азаматтардың заңдылыққа және адалдыққа бейімділік дәрежесін көтеруге мүмкіндік тудырады. Басқа сөзбен айтқанда, осы сияқты жастар сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясат негізінде адал өмір сүріп, бедел қалыптастырады.